Йоазонхочун Горчхан-наькъан Бадруддина – 50 шу дизарга

Школе деша ваг1аш волавеннав Бадруддин хьалхара литературни йоазонаш де. Юххьанца стихаш язъю цо. Цул т1ехьаг1а дувцараш язде а кепатоха а волалу из. Г1алг1ай литературе къахегарашта юкъе наьна меттала яздерех ва Бадруддин. Цунна дика хов из мотт. Эрсий мотт а дика ховш ва йоазанхо, цхьабакъда ший хьамсарча, сих летача, эздийча г1алг1ай меттала яздеш аттаг1а хет цунна.

Х1аьта цунна из дика ховш хилара, цох цо беркате пайда эцаш хилара тешал да цо даь йоазонаш: стихаш, дувцараш, пъесаш.

Ший хана Нохч-Г1алг1ай Паччахьалкхен Университета г1алг1ай меттеи литератураи факультет а яьккха Пхьилекъонгий-Юртарча школе наьна мотт хьеха волалу Бадруддин. Цхьабакъда, массаза а йоазонхочун говзал ший керттера вахара 1алошо хилар сакхетамца ч1оаг1даьд цо къона волча хана денз. Йоазонца къахьегаш волчо терко е еза мехка юкъе долча дикан а гуча дувлача кхоачамбоацарий а. Массехк шу хьалха Г1алг1ай Мехкарча 1алам наха ва1ад яь д1адаьккха саг йодаяр вайцига геттара даьржача хана яздаьд цо «Аьттув бийхкача хана» яха ший дувцар. Из 1алаьмате говзача, ц1енача, хьаьнача г1алг1ай меттала даь йоазув да. Цу ханара болча кагирхой кхетам, къахьегама маькарло, гаргало ларх1ара куцаш, эздел, г1озал, къахетам, охцал говза хьахьокха карахдаьннад къонача йоазонхочун (цу хана ткъаь итт шу а даьннадацар Бадруддина).
Ше къахьегарг хилча денз творчески болх бе аьттув хургболча хиннав из. Цо редактор волаш къахьийгад «Г1алг1айче» газете, «Села1ад» берий журнале (х1анз а цу журнала воккхаг1вола редактор волаш къахьег цо).
Карарча хана кепайоазон мах лаьг1беннаб.
Дукхаг1а терко ю электронни оалача дукханешка хоам бара средствашта. Цу даькъе аьлча г1алг1ай меттала долча художественни деша лоарх1ам теркамза ба. Дале а карарча хана г1алг1ай меттала деррига а арадувлаш да берий «Села1ад» ц1и йола журнал, «Литературни Г1алг1айче» яха литературни – художественни, юкъара-политическии журнал. Мелла в вай меттала долча йоазонашта кепает «Сердало» газете а.
Горчханов Бадрудина хадданза ший йоазонаш д1адовзийтара къахьег царна кепатоха аьттув лохаш.
Из соавтор ва массехк сборника «Дунеи дехар», «Баьца т1а тхир», «Хьамсари мукъамаш», эрсий меттала «И была весна», «Война длиною в жизнь». Къаьстта «Муг1арле», «Шолжа йисте», «Кагий пьесаш» яха книжкаш а арадаьннад автора.
«Дон» яхача журнала оаг1онашка «Литературни газета» т1а эрсий меттала арейийннай цун произведенеш.
Горчханов Бадруддина стахашта, пьесашта, дувцарашта иштта кепайийттай «Ленина никъ», «Сердало», «Г1алг1айче» газеташкеи, «Лоаман 1уйре» альманаха т1еи», «Маьтлоам», «Литературни Г1алг1айче» яхача журналаш т1еи. Г1алг1ай а эрсий а меттала шаьрра, говзалца язде хов цунна. Х1аьта берашта лаьрх1а стихаш, дувцараш цар уйла-нигат довзаш, з1амигабарий кхетама гарга хургйолча тайпара язду Бадруддина. Берашта язде атта доацалга ховш ма дий. Из ишта дале а цо хадданза къахьег керда произведенеш язъеш. Бакъда йоазонхочун «керттера книжка» оала йоазув х1анз а цо даьдац аьнна хет, литературни даькъе цо дика толамаш даьха дале а. Цудухьа теша лов Горчханов Бадруддина дукха а наха езаш йола а керда художественни произведенеш язъерг хиларах. Х1аьта йоазонхо духхьашха кхоллама наькъ т1а ваьннав 1982 шера, ший вурийтта шу даьлча. Цу шера 25 мае кепатехад цун «Шийла кхуврч» яхача хьалхарча дувцара. Цу хана денз яздарцара гаргало ч1оаг1а йолаш ва йоазонхо. Ханна къона волаш цо из кхоллама никъ караэцаро дагадохийтт «Хургдола хьазилг б1ена дийкад» яха г1алг1ай кица. Х1аьта йоазонхочун стихаш, дувцараш, пьесаш екаш хьахоз вай телевидене, радио, театрий сценаш т1а. Тахан шовзткъеи итт шу дуз Горчханов Хасолта Бадруддин ваь. «Сердало» газета редакце даькъала вувц хьо Бадруддин вахара ц1айца. Кхолламе боккха аьттув болаш, вахаре ираз долаш, дага доацача диках кхувш, дага доацача вонах воалаш вахалва хьо, дукхача шерашка. Хьо везарий дог-безам ма балба хьох, цавезарий ловр ма далда. Горчханов Бадруддина дола ер лоаца йоазув дерзадеш сона лов цун кердача стихаех ца1 йовзийта.

КАДАР

Сенна беза ер са къоалам!
Сенах латт са стихай муг1.
Дуккха пайданег1а - дуненна
Лай к1ал даг1а моажа cyгl.

Г1ода беннабоаб ер сона
Букъ т1абалар - за1ап мо –
Сахьегийташ мерза къонал
Йиш хиланзар б1аргаго.

Х1анз а дезал кхаба г1ерташ
Кхухьаш волча хана йорт,
Са я1ан т1а доакъалоно
XIapa бийсан мухь т1аботт.

Толаш дацар сона денна
Балха ваьлла веча чу,
Пхьера параз д1а а денна,
Набарах чувелача?

Ак, йиш яц! Со т1авех укхо:
«Къонах, тахан 1а фу даьд?
Дунен дезарашка ваьлла
Хьо ма ч1оаг1а веннав к1аьд.

Каьхат, воше, хьабедолла,
Къоалам хьабеболла 1а.
Х1анз са г1улакхашка хьажа
Хьона хьат1акхаьчай ха.

Е дицдаьд 1а моцаг1 тийнна
Дувнаш Бешлоам бошо мо?»
В1алла к1орда ца деш, моцаг1
Дийцар дувцаш, витац цо.

Сердало