Главная Стартовой Избранное Карта Сообщение
Вы гость вход | регистрация 28 / 03 / 2024 Время Московское: 9078 Человек (а) в сети
 

ГIалгIай алараш

Укх аларех «фразеологизмаш» оал. ГIалгIай метта башхалца ший куц дола уж алараш, тарлучох цар маIан а довзийташ, эрсий меттала а долаш нийсдаьд оаха. Цар керттера чулоацам, нийсагIа аьлча декхар да, лоацача боарамца нийса а нундоагIаш а кхетам болаш, хьехар дар.

Цу тайпарча кечалаша къамаьл хозду, дувцачун чулоацам дикагIа бовзийт. Ширача хана денз хьалкъо ший хьаькъала иралца хьакхелла, меттаца леладеш да.
Аьл тIа хайна аьла – Князь, который на сене сидит.

ГIалгIашта оалали лаьли тайнадац е мегаш а хиннадац. Ший хана XV – гIча бIаьшере гIалгIай, шоашта юкъе аьла харжа гулбенача хана Оагой Ивизда ГIазда аьннад: – «Аьлий болча лай хила безалга диц ма делаш. Вайх аьла хила ловш хIара вара ва. Лай хила цхьаннена а ловргдац. ГIалгIай берригаш а аьлий ба. Цудухьа аьлана тIа аьла тац. Вайна юкъе оалал товш доацандаь аьннад «Аьл тIа хайна аьла» яха дешаш. ХIаьта хIанз а тIехьа оалаш да: «ГIалгIашта юкъе оалал дохадаь Ивизда ГIазд» аьле из хьоахавича моттиге.

Кхозза аьннар хьаьра а хоз. Трижды сказанное и в мельнице слышно (понятно). Укх алара чулоацам бувзабенна ба гIалгIай хьайра сиха доагIача, гIар еча хи тIа йилла хилар а цу чу дIа–хьа дувцар дика ца хозаш хилара белгалдеш. ХIаьта цкъа санна массайттаза аьнар нийса кхета а даь хьа ца деш дитача оалаш да.

Хьо сога отта, со нахага отта. Ты мне услужи, я людям услужу. Ер дешаш оал нагахьа санна саг мукъа веце а ший гIулакха вола аьлча.

КIа дожаш латте а со дIава кийча ва. Я готов к поездке даже если пшеница осыпается.

Ер оал нагахьа санна ше дIавига гIулакх геттара сагота хилча. ХIаьта кхаьча даьнна кIа, канаш докъаделча лаьтта Iодода. Бахьан из долаш чуэца ялат хилац.

Кукалий зама. Эпоха кукали. Цхьан ширача хана, моцагIа, дага ца доаггIача хана хинна гIулакх белгалдеш оал. «Кукал» яхача деша маIан, классни гойтам бовзаш бац. Алар диссад, метта юкъе, маIан ца довзе а.

Пхьерал тIехьа вувцарг ва. Он, о котором надо говорить после ужина. Ширача хана во саг хьоахавича оалаш хиннад: «ХIанз цун цIи ма яккха, пхьерел тIехьа вувцаргва вай», аьле.

Воша–веший, пхьу берза. Брат — брату, кабель – волку принадлежит. Воша вешех ваьннавац, цун дика а во а декъа деза яхалга да хьалхара дакъа. ХIаьта шоллагIчо, пхьу берзо бихьача хила зе дац яха маIан ду.

Фуъ мустдергдолаш ба уж. Они могут куриное яйцо ощипать.

Сага сутарал, йоакхал гойташ да ер алар. Укхунна тоам беш да «БIоахалла чо боаттIабергболаш ва» яхар а.

БIагал вала (й, б,). Опротиветь. Быть скандально известным. Вызвать антипатию. Наха кIордаваьчох оал.

Бедаргаш дIаахийта. Перья сорвать.

Етта, таIазар де, пхьарч э. Укх боарамера да. «Пес яккха», «Дур бахьийта», «Мос яккха», «ДегI хье», «ГIов оза», «Петаргаш дIаахийта», «Дом бахьийта», «Даь цIи йицъе», «ЖIов дIаяккха».

Ди довзаш вахалва… Живи осозновая свою силу, возможности. Укх деша маIан да, хьайна дулургдар, карахдаргдар ховш ваха яхалга.

Даьна тайча – ворда етта. По желанию хозяина полная арба. Укхун чулоацам ба, моллагIа а гIулакх даьна товчча бесса дерзадар мегаш хилар.

Дагардар диста лелх. Что на душе, то и на губах. Срав: Что на уме, то и на языке. «Сага дагадоалар чудита тарлац яха белгало я из». Дакъа нийса–хьинар тIех. Доля поровну усилия сверх. МоллагIча юкъарча къахьегамах хинна пайда нийсхонца бекъа беза яхалга да.

Хи божаш ца даьнна тата, даьннадац. Если не бывает грохот при падении дерева, то его не должно быть. Ше дола хIама ший ха йолаш да яха маIан да.

Наьха саг лелача дош а лелаш ва. Его слово ходит» (т.е. имеет вес) там, где у других должен ходить человек. Бакъдола дош къонахаша лорадарах аьннад ер дешаш.

Пека бетта. — Зря болтать, говорить ерунду, чепуху, нести ахинею. «Пека» яхача деша маIан дицденнад. Даьсса хабар дувцача сагах оал: «Из–м пека бетташ латт» аьле. (Эрсий меттала «Бить баклуши»). «Баклуша – заготовка для деревянной ложки) (авт.). Укх алара тоам беш да: «Фата етт», «Шаьмали лекх», «Зурма лекх», «Iотбаккхаргаш ювц», «Са боаца къамаьл», «Корта боаца хабар».

«Кий яьккха мара да тIавоагIаргвоацаш». Чтобы отец (хозяин подошел только сняв шапку. Керта тIара кий яккхар, эхь долаш хиннад гIалгIай Iадатах. ХIаьта къонахчо кий яккхал бахьан атта доагIаш хиннадац. Цудухьа аьнна дешаш да ераш.

Кулг дола сесаг йита могаяьй. Букв. «Имеющей руку», т.е. с вороватой женщиной можно развестись.

Хьара наIарга уха вир санна. Как осел, ходивший к дверям мельницы.

АргIа йоацача дукха ухача сагах оал.

Къоахка дале а дулх тол, хьайза бале а никъ тол, къаьна яле а йоI тол. Хоть из клена мясо лучше, хоть и вьющаяся — дорога, хоть и старая — девушка предпочтительнее. МоллагIча хIаман дикал белгалъеча доаладу ер дешаш.

Коги корти боаца гIулакх. Дело, не имеющее ни ноги, ни головы. (Ср. «ни головы, ни ног»). Боараме доацачох оал .

Ко догIа. Букв: «Ручку приделать». Дош е гIулакх лорзагIдаккха бахьанаш лехар.

Ша тIа баьнна къаьна етт санна. Как старая корова на льду. Мекъача сагах оал.

Къуша бита къаьна етт санна, къаьнача Iатто йита беж–карт санна… Как старая корова, которая ворам не нужна, как загон, оставленный старой коровой… МоллагIа дустара куц доаладеча хана олалаш да, цхьан дита дезара масал доаладеш.

Къулг–пицха санна хьаьна а доацаш, морз-шар санна яькха а доацаш… Не жирно как маслобойка с пахталкой и не жирно как сыворотка с пахтой. ХIаьта хIама боараме хилар белгалду укх дешаша.

Зане енай. Порыв, возбуждение. МоллагIа цхьан саг хIамах шек волаш, раьза воацаш хилча оал.

«Са тIаьда болаш …». Ненормальным (ая).

Оамала дика воацача сагах оал.

«Лоам ваха найц сана». Как зять, съездивший в горы. ГIалгIай Iадатах уст-цIай бехке ба. Цкъа уст вошас лоам ваха везаш ва со аьлча, хьош долча гIулакха дух тIа а ца воалаш вахав найц. Ше хьош бола никъ ца бовзача сагах оал.

Кертах «гIор» йоаллаш. Голова заморожена. Срав: «Голова садовая». Кхетама дика воацача, терсано волча сагах оал.

Декхар–м берзага даьллача а мега шва со. Без разницы, даже волк хоть будет должником.

Кхычунга декхар даллар могаду укх дешаша, хьога ца а доллаш.

Сердало

Вы можете разместить эту новость у себя в социальной сети

Доброго времени суток, уважаемый посетитель!

В комментариях категорически запрещено:

  1. Оскорблять чужое достоинство.
  2. Сеять и проявлять межнациональную или межрелигиозную рознь.
  3. Употреблять ненормативную лексику, мат.

За нарушение правил следует предупреждение или бан (зависит от нарушения). При публикации комментариев старайтесь, по мере возможности, придерживаться правил вайнахского этикета. Старайтесь не оскорблять других пользователей. Всегда помните о том, что каждый человек несет ответственность за свои слова перед Аллахом и законом России!

© 2007-2009
| Реклама | Ссылки | Партнеры