Сийлахь-боккха Даьй Мехка тIом лаьттача цу бирсача шерашка, шоай са ца кходеш, деналца моастагIчоа духьаллаьттаб вай къаман нах. Дуккха зама дIаяхай из дош айдаь дувца вай бокъо йоацаш, "Къаман моастагIий" яха цIи а хиннай вайх тилла, хIаьта бакъдар гучадаланза мича Iа, зама хувцаеннай, вай хьал а цунца хувцаденнад. ХIанз ма дарра язде бокъо а низ ба вай, бакъда ма хетта тIа-м кхачтац из довз а, наха дIадовзийт а. Вай истори кIоарга а лерхIаме долга тешал деш да кх из.

Иштта вай къаман истори оагIо гучайоаккхаш а, дуккхача наьха дог гIоздоаккхаш а дар вай къонача Iилманхочо Мате-наькъан Тимура язъяь "Малгобекская оборонительная операция, (сентябрь-октябрь 1942г.) яха монографи. Цун презентаци хилар укх бетта ткъаь кхоалагIча дийнахь Магасе, Ахриев ЧхьагIа цIерагIа йолча Iилман-тохкама института цIагIа. Из тема хьалха тахка ца хилара къаьстта теркам тIаозаш дар гулбеннараша цу книжках лаьца мел дийцар. Хьалххара хозаш дола хIама дагалоацамо дикагIа тIаэц, хIетта мара ца хилча санна хетийташ. Монографи рецензент ше хиларга хьежжа, исторический Iилмай кандидат, полковник Тонг-наькъан Висангире цу книжка чулоацам гулбеннарашта лоацца бовзийтар. Книжка бе кхаьчача гуш дар цхьан дийнахь, бетта е шера баь болх из боацилга, дуккха къахьийгад йоазонхочо из тема тохкаш. Цун къахьегама мах ховш бар цу кхетаче гулбеннараш. Йоазонхо ше а, иштта цун Iилман белхаш а шоашта довзаш хилара массехк дош аьлар Архивни служба кулгалхочо Кхоартой Мухьмада, берий бокъоний хьакъехьа уполномоченни Султыг-наькъан Марифас, ТIахьожама-лоархIама палата председателя когаметта вола Янд-наькъан Iазиза, арахьарча политикеи къамашта юкъера бкзамеи зарбанеи министерства гIонча Янд-наькъан Тамарас, МогIалбика района кулгалхочун гIонч Коазой Заурбека, Iилман-тохкама института кулгалхочо БIархой Нинас. Цо белгалдаьккхар Тимур студент волча хана денз шийна дика вовзаш хилар а, цу ханна шийна хийттача тайпара къаман хьал довзаш а, истори довзаш а, визза къаман воI волаш из дIахо дIагIорг хилар а. ХIаьта кхетаче чакхйоалаш ший баьча белхах лаьца а, иштта шийна гIо-новкъостал мел даьчарна баркал оалаш Тимура белгалдаьккхар, гIулакхаца а дешаца а шугара сона йIовхале а хиннаецаре, тешшаме новкъостий уллув хиннабецаре иштта ма хетта ер болх дIабахьа са аьттув хургбацар, аьнна.
Книжка автора вахарах лаьца лоацца язде безам бар...
Мате-наькъан Тимур 1977 шера ваьв. 1999 шера цо тIех дика дешаш чакхъяьккхай Паччахьлкхен университет, хIаьта 2003 шера цох хул исторически Iилмай кандидат. 2008 шера Паччахьалкхен университета истори кафедра доцент а волаш болх бу Тимура. 2012 шера денз Паччахьалкхен Iилман - тохкама институте гIалгIай истори тохкача отдела вокхагIавола Iилман болхло ва из. Ткъаь иттанел тIех Iилман болх ба Тимура кепатеха арабаьнна. 2006 шера, "Заслуженный деятель науки Республики Ингушетия" яха из еза цIи а елар цун.
Тимур даькъала а вувцаш ала безам бар, Iайха тIаийца Iилман никъ цхьаккха духьале а йоацаш, ма хетта дIабахьа дала аьттув боаккхалба хьа. Хьо мо бола къонгаш ма эшалба вай къаман!

Гаьге-наькъан Фатима