Март бетта, 21-ча дийнахьа Магас шахьарерча «Артис Плаза» яхача хьаьший тIаийбеча цIагIа, «Психологически гIо дараи могашал меттаоттаяраи» йолча юкъарлос вIаштIехьа а даьккха, халкъашта юкъера Дауна синдром долаш болча наьха ден хетадаь, вIашагIкхетар дIадихьар.

Цига бийха баьхка бар ГIалгIайчен Парламента, Правительства, Мехкадаь Администрацен, кхыча Iаьдала организацей, благотворительни фондай, юкъара болх лелабеча организацей викалаш, хоамбоаржабархой, иллиалархой, иштта дика хIама хьаде ловш бола кагирхой а. Вай мехка санна, март бетта 21-ча дийнахьа кхы а дукханахьа Россе мехкашка дездаьд из ди.

ВIашагIкхетар долалуш, «Мял», «Общество слепых», КПЦ «Ираз», «Женская инициатива», «Центр дистанционного обучения» яхача организацеши, ер вIашагIкхетар кийчдаьча организаце Iунал деш долча бераши дахчахи, гизигехи, топпарахи хьаяь хIамаш Iо а овттаяь, кийчъяь ярмарка яр. Укхаза хьабаьхкача наха геттара хоза хеташ, раьза болаш дIаиййир шоай говзал гучайоаккхаш къахьегарца бераша хьаяь хIамаш. Цул совгIа, бераша иштта хьаяь хIамаш аукционе овттайича, геттара лакха мах а оттабаь, дIаийцар баьхкача хьаьшех цхьаболча наха.

Ярмарка чакхъяьлча, хоза кийчдаь концерт хиллар, гулбеннарашта лаьрхIа.

Дауна синдром долча бераша а ашараш лийкхар гулбеннарашта хьалхашка. Цул совгIа, укхаза дакъа лоацаш, шоай говзал гучайоаккхаш дар ер цIай вIаштIехьадаьккхача организаце чудоагIа бераш. Дукха тайпара царна кийчдаь ловзараш дар, цар самукъадаккха а, нахаца дIа-хьа йист а хулаш, шоайла уж дикагIа бовзийта а лаьрхIа. Дауна синдром долча наха хетадаь ди дездарал совгIа, вIашагIкхетар дIадахьара керттера маIан дар из синдром долча берашта Iаьдала урхленаша а, гонахьарча наха а дикагIа терко яр догдоахаш. Цхьайолча хана, вайна новкъа дале а, могаш доаца, заIапал дола бераш теркал а цадеш, дуташ нийслу гонахьарча наха. Иштта вайна юкъе а нийслу цу мугIарашка овтташ нах. Из хаттар иштта латтаргдоацаш, наха юкъе арабовла эхь хеташ, юхаувзалуш уж нах хургбоацаш, моллагIвола саг мо укх дунен чура шоай вахара никъ дIабахьа шоаш декхарийла больга Дауна синдром долчар а, из доацачар а кхетадергдолаш, тахан дунен тIа дIа-хьа хьежача цу гIулакха вай тIехьадиса хилар хьагучадаккхар духьа а дар вIашагIкхетара бахьанех.

Тахан цу хьале долаш бераш вай мехка меттел ерригача Россе а дукха да. Дауна синдром долча наха хетадаь эггар хьалха из ди дездаьд 2005-ча шера. ХIаьта 2011-ча шера, март бетта 21-ча дийнахьа ООНа Генеральни Ассамблеяс хьакхайкадарца хIара шера дезде доладаьд из ди. Эггара хьалха Россе а цу шера дездаьд март бетта 21-гIа ди. Из хьакхайкадарца ООНа оттадаь декхар да, синдром наха юкъе дIадовзар а, цох наха хоам хилар а догдоахаш. Лораша-тохкамхоша яхачох, Дауна синдром дунен тIарча масса мехкашка долаш да. Таханарча дийнахьа, вай мехкарча «Психологически гIо дараи могашал меттаоттаяраи» йолча юкъарлос Iалашдеш, школе деша даха ха яланза дола 60 бер да из синдром долаш. Цу тайпара берашца хьинаре къахьегаш юкъарло вай мехка ер цаI мара кхы яц.

ХIара бер, мичча тайпара мара ца хиларах, укх дунен чу ший цхьа декхар долаш дена да. Могаш дале а деце а, даьнеи наннаеи доккха совгIат хул бер дунен чу даьлча. Цудухьа, шоай бер цамогаш хилча, шоашка мелдар цунна дIадала кийча хул уж. «Къаьстта Дауна синдром дола вай бераш кхыча берашта эшачул дукхагIа говзанчий доал эшаш да. Психологаш, логопедаш, педагогаш беза, цар кхетам-хьаькъал алсамдаргдолаш, царца болх бе. ЗIаммига уж долча хана денц къахьега деза царца. Из шеддар хургдолаш, вай мехка хьайинза яргйоацаш я, аьнна хета тхона «Центр раннего развития» яха юкъарло. ТIаккха, из синдром долча берашта цу юкъарлос эша гIулакх дергда, хьадичахой итт шу цар даллалца йолча хана чухьа. Цул совгIа, берашта дешара говзал дIаIомаяр, берий беша, школе дIачудаха мара ца дезаш берашца къахьегаш даьшта, ноаношта гIо-новкъостал дар, из лазар долча наха, дизза шоай вахара хьал Iалаш а даь, кхыча наха нийсса мехка гIулакха хьаькъе къахьега аьттув хургболаш новкъостал дар, – из да-кх цу юкъарлос хьайийллача шийна хьалхашка лоаттадергдола декхар», — йоах центра кульгалхочо Ганенаькъан Розас.

«Вай мехка хIара шера из синдром долаш итташ бераш хьаду. Уж берригаш а мехка бахархошта нийсса дакъа а лоацаш, бизза нах хала йиш йолаш ба, нагахьа санна юххьанца царна эшашдола Iунал а деш, хьажа ма деззара вай царга хьоже. Цу тайпара долча берашта а, цар дезалашта а гIо-новкъостал деш йола оагIо теркал а яь, цу тIехьа дукха хана денз къахьегаш нах болаш ба укх дунен тIа. ХIаьта вай мехка царна гIодара йола кечалаш кхачам болаш яц. «Даунсайд Ап» яхача благотворительни юкъарлоца оаха къахьега дика тоъал ха я, из бахьан долаш вай мехкарча 60 дезалца цу лазара духьала къовсам лоаттабеш къахьегача говзанчашца болх дIабахьа аьттув боал тха. Нагахьа санна берах боккъонца космонавт хургвоацильга воашта гучадоале, бутти, седкъийи царна дувцадезац аьлча, нийсса мича хургда. Цудухьа, из бер иштта могаш доацаш да, яхаш, дIа а цатетташ, царна вай терко йой, дукха ха ялале хьатIехьакхувргдолаш да уж», – йоах дIахо, цу гIулакхах дог а лазаш, из кхоачашхургхиларах тийша йолча Розас.

Тахан хIаравар декхарийла ва, ший нах, лоалахой, юртахой, мехкахой лорабе, цар хьашташ кхоачашде. Цудухьа, минот ха йоа а цаеш, къахьега деза вай хIаране. Тахан укхаза хьадаьхка бераш, шоаш из синдром долаш хилар диц а денна, гулбенна нах шоашта бовза дукха ха йолаш санна, царца хоза сакъердалуш бар. ДIауйлайича, доккха хIама дац, наьха вахарца чам хургбола оагIо Iалашъе эшар.

ВIашагIкхетар чакхдоалаш массадолча берашта хоза кийчдаь совгIаташ дийкъар. Белгалде деза, тахан укхаза даьхка бераш шоайла дайза, доттагIал тесса дIа-хьа къаьстальга. Духхьал Дауна синдром долча берий хинна а ца Iеш, цар дезала цIай дар ала йиш йолаш дар из.

Могаш воацаш мел волча сага Дала моаршал лулда, кхоачам боацаш мел боацарашта кхоачам лулба.

Матенаькъан Илез
«Сердало»