Главная Стартовой Избранное Карта Сообщение
Вы гость вход | регистрация 29 / 03 / 2024 Время Московское: 10076 Человек (а) в сети
 

​БОККХАГIАШКАРА ХЬЕХАМ ХЬАЭЦАШ ХИЛА

Вахача метте дукха тайп-тайпара хаттараш увтт, царна духьала нийсса жоп эшаш. ХIара денна уйла е езаш хул моллагIа а хьатIаэттача хIамангахьа. Цхьаволчо шийна ховш е, шийна цахой, ховчунга дIа а хаьтте, дIадерзаду ший гIулакх. Вай даьша яьхад: «ХIама ховр – нахага хийттар».

Хийла уйла ю аз, фу де йиш я са сайна ховча хIаманца, малагIча даькъе накъадала йиш йолаш да са хьаькъал наха. Укх дунен тIа вахаш хилча, хIара сага е езаш уйла я из, кийча хила веза саг моллагIдолча хIамангахьа. Хоза дош аьнна а, ха йоаяь а, къахьийга а наха гIо-новкъостал деш, накъа воалаш хила веза саг.

Вай оамал я, цхьа моллагIа долча хIамангахьа вай уйла дIакхоачаш ца хилча, из нахага хоатташ, цох дар тохкаш. Хоаттачо а, шийна дезаш дола жоп хургдолча хоатт. Ма дарра аьлча, дукха хана денз укх дуненца ийна, шоай вахаре дукха хIама бIаргадайна, дукха дайза, дукхача халонех чакхбийнача болча боккхийча нахага хаьттача, лерттIа жоп корадоагIа моллагIдолча хаттара. ХIана аьлча, шоаш оалаш дола дош дисте, цун лерттIа уйла а йий, малагIа, мичахьа накъадаргда ховш, боарамагIа оал цар шоаш мел оалар. Цул совгIа, низ болаш а сий долаш а хул воккхача сага дош. Вай даьша яьхад: «Воккхача сага хьаькъалгахьа маьл ба».

Воккхача сага дош, бер хьастар санна, дика хьехам санна, гIо-новкъостал санна, хьогал йоаеш бола хьаст санна, шийгахьа фарал долаш да. ДIаяхача ханашкахьа боккхийча нахагахьа хиннаб моллагIа а ший вахаре сага керда хьаIомадеча хIамангахьа бола хоам. Цкъаза воккхача сага аьнна дош, кхетам лакхбарал совгIа, сага сина, дега, хьаькъала дарба луш хул.

Укхаза из воккха саг яхача деша маIан кIеззига декъа чам ба са.

Боккхий нах тайп-тайпара хул. ГIалгIашта юкъе, воккха саг оалаш санна, ха яха саг, къавнна саг оалаш а нийслу. Цун шинна а аларгахьа хьакхетадер цхьа маIан долаш хIама дале а, воккха саги, ха яха саги, къавенна саги къоастам болаш ба. Воккха саг ва, лакхе аз хьоахадаьча тайпара, моллагIа дIахаьттача хIамангахьа хьадала жоп долаш вола къоано. ХIаьта ха яхари, къавенари, шераш дIаахарца дуккха ха а яьнна, цхьаккха ховш хIама а доацаш, наха сов а ваьнна вахаш вола къоано ва. Цу тайпара волча сагага Iа хаттар дича, цун хьадала жоп хилац.

ТIехьарча хана, вай къамаьла юкъе дукха даьржад, ха яха саг, къавенна саг яха дешаш. Хийлане оал: «Тхьовра хиннараш бар боккхий нах, хIанз кIезига бисаб уж», аьле. МоллагIа хIама тIакхачарах, цабохаш, халонна ка ца луш, къаман гIулакх хьалхадоахаш, шоай дин, Iадаташ, къаман гIулакх-оамал, эхь, яхь, юхь лорадеш хьабаьхкаб вай дай. Царех дукхабараш харцонна духьала къувсаш каша Iочубахаб.

Наьха хаттараш увтт, хьалха хиннача боккхийча нахаи хIанзарча, вай заман чу болча боккхийча нахаи юкъе къоастам хIана ба-хьогI, малагIа бахьан да уж селла башха хилар, аьнна, хеташ. Цул совгIа боккхийча наха шоашта юкъе а нийслу моллагIа вахаре эшача хIамангахьа долча хаттара е къаман Iадатаца долча хIаманна маIан де ца ховш нах. Из иштта хилар ший бахьан долаш да, аьнна, хета сона. цу хьаькъе кIеззига аргда аз.

1960-ча шерагара 1990-ча шерага кхаччалца хIама леладаьча вай къаман наха шоай боккхагIашкара хайра хIама хьаийцадац. Цун бахьан да уж массаза а арахьа «договора» балхашка иха хилар. Шоай дезала напагIа Iалашде гIерташ дукха къахьийгад цар, хIаравар сискал яккха гIийртав, кхы де хIама а доацаш. Цул совгIа из долаш а доаккхал даьд цар. Цудухьа дукхаш бисаб шоай боккхагIашкраа къаман даькъе долча хIамах пайда цаэцаш. Дунен рузкъа тIехьа а байна уж лелашше а, шоай боккхийча наьха ханага шоаш кхаьчача, шоай тIехьений хургдолча хаттарашта жоп дала шоай аьттув хургболаш хайра хIама хьаийдаьдац цар шоай даьшкара. Бакъда, шоай мохк, къам дагадаьллачар-м, миччахьа бале а, шоашта сина кхача Iалаш беш а къахьийгад.

Тахан, вайна дезе а цадезе а, вай къоаношта юкъе нийслу ха яхараш а къабеннараш а. Цудухьа хилац цхьаволча къоаночун шийга даьча хаттара хьадала жоп. Боккхийча наха бехк ма боаккхалба сох, аз иштта аларах, бакъда, тахан дика хила деза вай, эхь-эздел хила деза, къаман гIулакх хьалхалоаттаде деза яхилга мара, из малагIча наькъаца, мишта хила деза ховш дукхаш бац къоаношта юкъе. Аз яхац массабаргаш ба, амма цхьаволча дикка ха яьннача сагага Iа хIама хаьттача, боккхийча нахага хатта деза из, оалаш нийслу. Хийла кховзткъа шерал тIехваьннача воккхача сага оал, хIама дIахатта воккха саг висавац вайна аьле. Ший дезалий дезал кхийча а къоабал де тигац цо ше воккха хинналга.

Тахан царех бехк баккха а е уж сийза баха а валлац со. Дукхача халонех чакхбийна, дукха хIама бIаргдайна нах ба уж. Таханарча денга а иштта хьакхачар тамаш йолаш хало йиай цар. Бакъда, царел а халагIа хиннад царна хьалха дIабахачарна укх дунен т1а. Х1аьта тахан вайна дуккха а аттаг1а да. Вай паччахьлкъе я, мохк ба, кхыдар да.

Тахан вай дайях бехкаш вай ца доахе а, кхоана вай тIехьено вайх-м боаккхаргба бехк. ХIана аьлча, кхувш боагIача кагийча наха хайра хIама довзац вай къаманца дувзаденнача Iадатех. Саг йодача, йоагIача, саг ваьннача, веннача е моллагIа мохк вIашагIкхийттача шуне хайша багIача наха малагIа, мишта гIулакх де деза цаховраш дукха ба вайна юкъе. ХIанз из деррига дувцаргдац аз. Бакъда, тахан вай къаманца дувзаденна хIама вай хьаIома ца дой, воашта тIехьа тIадоагIача ноахала дIадала хIама а доацаш дусаргда вай. Цудухьа, тахан цхьа минот ха а ца йоаеш, шийна хIама Iомадеш хила веза саг. Могача боараме къахьега деза вай, хий молаш, хIама дуаш мо, боккъонца даа деза вай из деррига а вай къам дийна лоаттадеш мел дола хIама. ТIаккха мара вай дегIах а хьаькъалах а хьалатаргдац из.

Тахан хоам бара кечалца (информационные технологии), воаш мехкал арахьа дале а е балхаш тIа дале а, аьттув ба вай воашта цаховш дола хIама хьаIомаде а, нагахь санна цаховраш бале, царна из дIахьалхадаккха а. Нагахьа санна, тахан воай аьттув бар хьа а цаэцаш, вай дуте, вайна тIехьа кхувш хьаотташ латтача тIехьено бехк боаккхаргба вайх, тIаккха из вайна дезаргдац. Боаккхаш бола бехк а цхьа моллагIа хургбац. Цар из боккхе уж бакъ а хургба. Тахан аьттув ба вай, дикадар, во дар къоаста а даь, нийссагIдар, воашта накъадаргдар хьаэца, тIехьа тIабоагIачарна даха дита.

Тахан йоккха паргIато я вайга, моллагIдола хIама Iомаде, каралаца. Цхьа минот ха мукъа хила йиш яц вай. Массаза а дешаш, болх беш, къахьегаш хила деза вай. Бакъда, заманца гIабоаккхаш, вахаре эшашдола хIама Iомадеш мо, вай къамандар а да Iомадинза даргдоацаш, бIарчча къам хургдац вайх, нагахь санна деррига а вай Iома ца дой. Цхьаккха а хIама дита мегаргдац хьа цаэцаш.

ВоккхагIвар воккхагIа а волаш, зIамагIвар зIамагIа а волаш, вай даьша леладаьр лела а деш, вай дIадолхе, вай кхоаненга дIакхоачаргда.

Тахан, фуннагIа даь а, къам тишлургдоаца хIама де деза вай массане а.

Дала лакхйоаккхийла ГIалгIай къаман бокъо.

Матенаькъан Илез

«Сердало» № 5

Вы можете разместить эту новость у себя в социальной сети

Доброго времени суток, уважаемый посетитель!

В комментариях категорически запрещено:

  1. Оскорблять чужое достоинство.
  2. Сеять и проявлять межнациональную или межрелигиозную рознь.
  3. Употреблять ненормативную лексику, мат.

За нарушение правил следует предупреждение или бан (зависит от нарушения). При публикации комментариев старайтесь, по мере возможности, придерживаться правил вайнахского этикета. Старайтесь не оскорблять других пользователей. Всегда помните о том, что каждый человек несет ответственность за свои слова перед Аллахом и законом России!

Комментарии

Абббас с перископом Втр, 17/01/2017 - 16:17

Читаю и думаю,все же как изуродовали кириллица ИНГУШСКИЙ ЯЗЫК! До полного непонимания!
Даже эту статью перебросил на латиницу, и намного стало легче читать все эти слова и предложения,хоть и с усилием понимал.

Делал звукозаписи рассказов в Плане,Мужичах...
Вот это ЯЗЫК ИНГУШСКИЙ!!!!!
Как все же советская власть изуродовали и ингушей и его историю и письменность....
Когда же мы из этого г выбетремся????
Марина илез то спец кириллицы...
Но я не о нем и не о рассказе...

© 2007-2009
| Реклама | Ссылки | Партнеры